Pogryzienie przez psa

Jakie zagrożenia niesie ze sobą pogryzienie przez psa?

Przede wszystkim ugryzienie przez psa wiąże się z ryzykiem chorób. Są nimi przede wszystkim wścieklizna oraz tężec.  Ryzyko związane jest też z obrażeniami związanymi z pogryzieniem. Warto jednak odnotować, że przypadki śmiertelnych pogryzień przez psa są bardzo rzadkie. Zdarzają się za to  złamania kości. Oprócz wspomnianych wyżej chorób - wścieklizny i tężca - zagrożenie związane jest z innymi zakażeniami rany kąsanej i jej nieprawidłowym gojeniem.

Zakażenia rany kąsanej

Ciekawostką jest fakt, że częściej do zakażeń ran kąsanych dochodzi po pogryzieniu przez kota, rzadziej po pogryzieniu przez psa. Statystyki podają, że do zakażeń ran drobnoustrojami pochodzącymi od zwierząt, które są groźne dla człowieka, dochodzi u 3% - 18% pacjentów. Dotyczy to pacjentów, którzy z powodu pogryzienia przez psa trafili na obserwację do szpitala. Większość przypadków pogryzień wymaga jedynie pomocy doraźnej lub leczona jest domowymi sposobami. Do powikłań zakażenia rany po ugryzieniu psa zaliczyć można: zapalenie opon mózgowo -rdzeniowych, zapalenie wsierdzia, zapalenie stawów lub wstrząs septyczny.

Objawami zakażenia rany po pogryzieniu przez psa może być wysoka gorączka oraz ropień rany. Zakażenie może również manifestować się powiększeniem węzłów chłonnych. O tym, że rana nie goi się właściwie, świadczy rumień pojawiający się wokół rany. Niepokoić powinien rumień, który jest większy niż 3 cm licząc od brzegów rany. Innymi symptomami są bolesność i obrzęk rany. O zakażeniu może też świadczyć obecność ropnej wydzieliny w miejscu ugryzienia.

Pogryzienie przez psa a wścieklizna i tężec

Choć pogryzienie przez psa nie wiąże się jedynie z ryzykiem wścieklizny oraz tężca, to jednak ze względu na potencjalne ryzyko ich wystąpienia i zagrożenia jakie niosą dla życia człowieka, po każdym - nawet drobnym ugryzieniu - należy uwagę kierować na ryzyko wystąpienia tych chorób  i podjąć działania zapobiegawcze.

Tężec jest bardzo niebezpieczną chorobą. Rokowania są niekorzystne, ponieważ w przypadku zachorowania, śmiertelność jest na poziomie 30%. Oznacza to, że co trzeci pacjent nie przeżyje zakażenia Clostridium tetani, która wytwarza silną toksynę atakującą układ nerwowy. Pierwsze objawy od zakażenia mogą pojawić się po jednym dniu. Znane są również przypadki, że zakażenie manifestuje się objawami dopiero po kilku tygodniach. Najczęściej jednak czas od momentu zakażenia do momentu pojawienia się objawów tężca trwa od 3 dni do 2 tygodni.

Druga groźna choroba związana ugryzieniem psa to wścieklizna. Jest to choroba śmiertelna dla człowieka. Jest to choroba wirusowa, którą wywołuje Rabies virus. Niestety prawie zawsze prowadzi do śmierci. Leczyć można jedynie objawowo. Licząc od momentu zakażenia wirusem pierwsze objawy wścieklizny  u człowieka pojawić się mogą po 20 dniach. Zdarzają się również przypadki manifestowania się choroby już po 10 dniach, jak również po 6 miesiącach. Najczęściej objawy pojawiają się w okresie 20 dni do 3 miesięcy po kontakcie z wirusem. W ciągu 7 dni od pojawienia się objawów następuje śmierć. Na początku mamy do czynienia z objawami ogólnymi zaburzenia czucia w miejscu ugryzienia oraz  gorączka, aby w miarę postępującej choroby doszło do trudności w oddychaniu, ślinotoku i napadu drgawek. Jednym z bardziej charakterystycznych objawów dla wścieklizny jest wodowstręt - skurcze mięśni na widok lub dźwięk kapiącej wody.

Jak postępować po pogryzieniu przez psa

Postępowanie z raną po ugryzieniu psa

Rany mogą być mniej lub bardziej rozległe. Zazwyczaj po ataku psa mamy do czynienia z ranami mnogimi. Rana może być powierzchowna lub sięgać głębszych warstw. Ugryzienie przez psa może wiązać się z ranami szarpanymi oraz ranami kłutymi. Niezależnie od skali i rodzaju obrażeń w postępowaniu z raną zawsze należy brać pod uwagę możliwość zakażenia rany. Rany po pogryzieniu przez psa są zazwyczaj brudne i zawierają drobnoustroje pochodzące od psiej śliny.

Postępowanie specjalistyczne dotyczące rany po ugryzieniu psa

Jeżeli rany są rozległe i głębokie wtedy wdraża się odpowiednie postępowanie chirurgiczne. Przede wszystkim dla lekarza istotne jest, aby zapobiec zakażeniu rany i doprowadzić do prawidłowego gojenia się. Jeżeli sytuacja tego wymaga poszkodowany powinien zostać poddany antybiotykoterapii. Chirurg usuwa wszystkie tkanki martwicze. Leczenie ma na celu odtworzenie ciągłości powłok. W przypadku ran kąsanych postępowanie jest nieco inne niż np. w przypadku ran ciętych. Rany zadane przez psa nie zszywa się szczelnie a ran wąskich kłutych nie zszywa się wcale.

Postępowanie domowe zabezpieczające ranę przez zakażeniem

Warto wiedzieć, jak poszkodowany lub osoba chcąca mu pomóc ma postępować po ugryzieniu psa. W przypadku łagodniejszych obrażeń często osoba poszkodowana nie zgłasza się do placówki medycznej w celu opatrzenia rany. Inna kwestią jest postępowanie w celu zapobiegania zakażeniu tężcem lub wścieklizną, które to zostanie opisane w kolejnym paragrafie artykułu. Rzeczywiście nie każda rana wymaga specjalistycznej interwencji. Jednak niezależnie od stopnia obrażeń zawsze należy starać się maksymalnie oczyścić ranę ze śliny psa. Krwawienie z rany czasami ma pozytywne skutki, dlatego przez kilka minut można pozwolić ranie krwawić. W przypadku dużego krwawienia należy podjąć środki zatamowania ubytku krwi i wezwać pilnie pomoc medyczną. W postępowaniu domowym należy pamiętać o umyciu rany pod bieżąca wodą. Najlepiej użyć mydła antybakteryjnego. Dobrze jest, aby woda wniknęła w głąb rany a po osuszeniu w przypadku ran kłutych zapewnić dostęp powietrza. Jeżeli mamy do czynienia z rana szarpaną należy użyć gazika. Ranę można obłożyć zimnym okładem w celu zapobieżenia opuchnięciu miejsca ugryzienia. W przypadku, kiedy rana będzie goić się właściwie, nie pojawi się opuchlizna, można uznać, że postępowanie z raną było właściwe.

Postępowanie po ugryzieniu psa zapobiegające tężcowi

Niezależnie od skali pogryzienia osoba zaatakowana przez psa powinna zgłosić się do lekarza, aby podjąć działania, które zabezpieczą ją przez tężcem. Warto w tej sytuacji być w posiadaniu dokumentacji zawierającej daty szczepień. Obecnie każde dziecko obowiązkowo szczepione jest na tężec. Według kalendarza szczepień do ukończenia 18. miesięca dziecko powinno przyjąć 4 dawki szczepionki przeciwko tężcowi. Takie dziecko jest zabezpieczone do 7. roku życia. Zgodnie z kalendarzem szczepień w 6-7 roku życia podaje się dawkę przypominającą, która zabezpiecza do 11-12 roku. W sytuacji, kiedy zgłaszając się do lekarza nie jesteśmy w posiadaniu dokumentacji można ewentualne działania zapobiegające tężcowi odsunąć na następny dzień i upewnić się, czy i kiedy dziecko było szczepione. Dotyczy to również osób dorosłych. Warto wiedzieć, że według kalendarza szczepień w wieku 19 lat powinno się przyjąć przypominająca dawkę szczepionki na tężec. Taka szczepionka chroni przez około 8 -10 lat. Aby zachować satysfakcjonującą ochronę należy co 8-10 lat powtarzać szczepienie. Nie powinno się doprowadzić do takiej sytuacji , aby osoba która była szczepiona, otrzymała szczepionkę ponownie, jeżeli nie minęło 12 miesięcy od ostatniego szczepienia.

U osób z niepełnym cyklem szczepień lub nieszczepionych podaje się oprócz szczepionki przeciwtężcowej również antytoksyny. W przypadku dorosłych, okres do 8 lat po ostatnim szczepieniu przeciwko tężcowi, uważa się za bezpieczny. W przypadku dzieci  - do 11-12 roku życia - okres ten to 5 lat. Szczepionka podana 11-12 latkowi powinna chronić do 19. roku życia.

Zapobieganie wściekliźnie po pogryzieniu przez psa

Niektóre osoby - ze względu na charakter swojej pracy (weterynarze, leśnicy) są szczególnie narażeni na pokąsania zwierząt - są szczepione profilaktycznie. Tego typu szczepienia przeciwko wściekliźnie nazywane są przedekspozycyjnymi. W sytuacji pogryzienia przez chorego psa lub u którego podejrzewa się wściekliznę, takie osoby nie są zwolnione od szczepienia. Jednak cała procedura działań medycznych jest znacznie uproszczona. Za osobę uodpornioną uznaje się osobę, która poddała się szczepieniom przedekspozycyjnym (3 dawki w ciagu 21 dni plus uzupełniająca po roku). Dodatkowo co 5 lat należy podawać dawkę przypominającą, w celu zachowania ochrony. Szczepienie osoby uodpornionej pogryzionej przez psa, czyli takiej która była szczepiona w ciągu ostatnich 5 lat, polega na podaniu dwóch dawek szczepionki. Pierwszą szczepi się w dniu ugryzienia a drugą po 3 dniach.

Inaczej wygląda procedura w przypadku osób nieuodpornionych. W związku z tym, że szczepienia przeciwko wściekliźnie nie są szczepieniami, które obowiązują w kalendarzu szczepień (z wyjątkiem osób szczególnie narażonych), zdecydowana większość ludzi jest nieuodporniona. Procedura poekspozycyjna u takich osób (po pogryzieniu przez psa), która ma zapobiec zachorowaniu na wściekliznę, polega na podaniu 5 dawek szczepionki na przestrzeni 28 dni a wraz z pierwsza dawką podaje się swoistą immunoglobulinę ludzką.

Kiedy nie ma konieczności poddawać się szczepieniu poekspozycyjnemu?

Czy po każdym pogryzieniu przez psa należy niezwłocznie szczepić się przeciwko wściekliźnie? Otóż nie. Państwowa Inspekcja Sanitarna zwraca uwagę, że postępowanie poekspozycyjne, można odłożyć do czasu potwierdzenia wścieklizny u psa. Potwierdzenie jest możliwe jedynie w przypadku, gdy znamy właściciela psa lub pies został schwytany. Właściciel psa ma obowiązek okazać dokumenty poświadczające czy pies był szczepiony. W Polsce istnieje obowiązek szczepienia psa raz do roku. Właściciel ma również obowiązek poddania psa 15 - dniowej obserwacji. Jeżeli wciągu 15 dni obserwacji, u psa wścieklizna nie zostanie potwierdzona, wtedy nie ma konieczności poddawania się szczepieniu. Pies może zostać poddany obserwacji niezależnie od tego czy był szczepiony czy nie. W związku z tym, zaświadczenie o szczepieniu psa przeciw wściekliźnie okazane poszkodowanemu, nie wystarczy, aby poszkodowany mógł mieć całkowitą pewność, że pies jest zdrowy. Właściciel zwierzęcia, nawet gdy był on szczepiony,  jest zobowiązany do zgłoszenia się do weterynarza w celu wszczęcia odpowiednich procedur sprawdzających stan zdrowia zwierzęcia. Jeżeli pies ma aktualna książeczkę szczepień istnieje możliwość, że na podstawie wywiadu z właścicielem, lekarz weterynarii stwierdzi, że  pies nie miał kontaktu z wirusem wścieklizny i może odstąpić od procedury obserwacji psa. W takim wypadku wydaje stosowne oświadczenie, które jest podstawą dla lekarza osoby poszkodowanej, aby podjąć decyzję  odstąpieniu od szczepienia.

Zdążyć nim upłynie 20 dni

Niezwykle istotne jest, aby po pogryzieniu przez psa, niezwłocznie podjąć działania, które mają na celu obserwację psa. Najlepiej, kiedy nastąpi to w tym samy dni, w którym doszło do zdarzenia. Istotny jest tutaj fakt, że gdyby na skutek pogryzienia przez psa, doszło do zakażenia wirusem wścieklizny, to już po upływie 20 dni od zakażenia mogą pojawić się pierwsze objawy tej choroby. Okres inkubacji wirusa u człowieka  wynosi od 20 do 90 dni (czasami dłużej). Obserwacja psa pod kątem objawów wścieklizny trwa 15 dni, więc dopiero po 15 dniach lekarz weterynarz może wydać oświadczenie o niestwierdzeniu objawów wścieklizny u psa. Należy więc brać pod uwagę, że zwlekając powyżej 5 dni z obserwacją psa i wstrzymując się ze szczepieniami przeciw wściekliźnie do momentu zakończenia obserwacji, ryzykujemy, że do tego czasu pojawią się pierwsze objawy wścieklizny. W momencie kiedy pojawiają się objawy choroby u człowieka, szczepienie już nie jest skuteczne, ponieważ szczepionka nie leczy choroby a jedynie jej zapobiega.

Pewność po 15 dniach obserwacji psa

Dlaczego, aby stwierdzić, że pies nie jest chory na wściekliznę musi upłynąć co najmniej 15 dni? Jest to spowodowane tym, że pies zaraża wścieklizną, w przypadku kiedy wirus pojawi się w ślinie zwierzęcia. Pojawienie się wirusa w ślinie, następuje w ostatnim śmiertelnym stadium choroby. Od tego momentu pies powinien paść po 12 dniach. Kiedy pies przeżyje 15 dni obserwacji prowadzonej od momentu pogryzienia człowieka, oznacza to, że w jego ślinie w momencie ugryzienia nie było obecności wirusa.

Niezwłocznie się zaszczepić czy obserwować psa?

Czy dążyć więc do obserwacji psa po ugryzieniu człowieka i czekać na jej zakończenie, czy niezwłocznie szczepić? To pytanie może rodzić się często u osób pogryzionych przez psa. Niektórzy lekarze zwracają uwagę, że szczepienia poekspozycyjne przeciw wściekliźnie często są nadużywane. Pacjenci wyrażają wolę szczepienia, przy jednoczesnym barku chęci do identyfikacji psa i ustalenia jego pobytu. Uniemożliwia to obserwacje psa oraz sprawdzenie czy był szczepiony. Inna kwestia, że książeczka szczepień psa jest czynnikiem, który może uspokoić osobę pogryzioną ale nie na tyle, aby nie zechciał się zaszczepic zapobiegawczo jeszcze przed wynikami wywiadu przeprowadzonego przez weterynarza z właścicielem psa lub ewentualnej obserwacji. Praktyka pokazuje często, że pomimo iż pies jest na obserwacji, szczepienia są przeprowadzane zapobiegawczo jeszcze podczas jej trwania. W związku z tym, że obserwacja trwa 15 dni a w 14 dniu od zdarzenia podaje się już czwartą dawkę szczepionki, to pomimo iż lekarz weterynarii nie stwierdzi objawów wścieklizny u psa, to pacjent otrzymał już niepotrzebnie 4 na 5 szczepień poekspozycyjnych. Należy brać pod uwagę, aby uniknąć niepotrzebnego szczepienia, że obserwacja psa zakończy się po 15 dniach i jeżeli lekarz stwierdzi objawy wścieklizny u pasa, jest jeszcze czas na podjęcia działań zapobiegawczych. Oczywiście pod warunkiem, że obserwacja odbyła się bez kilkudniowej zwłoki. Najlepiej, aby procedurę związaną z psem zacząć w dniu  pogryzienia lub w dniu następnym.

Inaczej ma się kwestia w sytuacji, kiedy pogryziona osoba lub inne osoby - świadkowie zdarzenia, opiekun psa, zauważyli niepokojące objawy u zwierzęcia. Kiedy zachodzi jakiekolwiek podejrzenie, że pies może być chory na wściekliznę, wtedy najlepiej nie czekać na opinię weterynarza i podjąć działania zapobiegające włącznie z zastosowaniem surowicy wraz z pierwszą dawką szczepionki. Tym bardziej, jeżeli nie ma możliwości obserwacji psa. W sytuacji pogryzienie przez psa i braku możliwości zweryfikowania jego stanu zdrowia również najlepszym rozwiązaniem będzie podjęcie niezwłocznie kroków zapobiegawczych zachorowaniu na wściekliznę.

Altruiści i domorośli weterynarze

Inny jeszcze przypadek, to osoby które doświadczyły ugryzienia psa i doznały na skutek tego ugryzienie lekkich niewymagających opieki lekarskiej obrażeń (np. zadrapanie), które znają psa oraz jego właściciela (często jest to sąsiad, znajomy). Ofiary takich incydentów, wiedząc że pies nie był szczepiony, nie chcą robić problemów właścicielowi psa i nie zgłaszają się do lekarza lub zeznają, że pies jest nieznany. Czasami wcale nie zgłaszają się do lekarza - szczególnie gdy pies był szczepiony a rana niewymagająca interwencji lekarskiej. Bazują na własnych obserwacjach i znajomości znanego sobie psa. Widząc, że pies zachowuje się ?normalnie? uznają, że najprawdopodobniej nic im nie grozi.

Drugi przypadek - szczególnie kiedy rana po pogryzieniu jest poważniejsza - to osoby, które również nie ujawniają tożsamości psa ale zgłaszają się do lekarza (często ze względu rozległości rany) i zapobiegawczo poddają się szczepieniu. Podobnie jak w pierwszym przypadku, chronią oni właściciela psa.

W pierwszym przypadku ryzyko wiąże się ze zbyt późnym rozpoznaniem choroby. Pies mający wściekliznę niekoniecznie musi zachowywać się agresywne i nadpobudliwe ale w pierwszych dniach choroba może przebiegać w postaci cichej bez okresu pobudzenia i fazy szału. W drugim przypadku niepotrzebnie narażają się - jak to zwykle się okazuje - na niepotrzebną serię szczepień. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że kara za niezaszczepienie psa, to mandat, rzędu kilkuset złotych. Obserwacja nie polega na przetrzymywaniu psa przez 15 dni w izolatce w placówce weterynaryjnej ale trzymany jest przez właściciela w pomieszczeniu zamkniętym lub na uwięzi. Właściciel ma obowiązek oprócz pierwszej wizyty u weterynarza pojawić się u niego oraz jeszcze 3 razy w ciągu 15 dni w celu przeprowadzenia badań. W przypadku kiedy poszkodowany decyduje się nie szczepić i jednocześnie nie robić problemu właścicielowi psa, warto wziąć pod uwagę, że może skutkować dla niego śmiercią. Warto rozważyć, czy gdy na szali jest nasze życie, to zgłoszenie tożsamości psa i poddanie go obserwacji, będzie rodziło dla jego właściciela naprawdę poważne problemy?

Podsumowanie: Kiedy się szczepić a kiedy się nie szczepić po pogryzieniu przez psa?  Tak należy postępować!

Państwowa Inspekcja Sanitarna rekomenduje pewne schematy działania, które mogą ułatwić poszkodowanym decyzję, czy mają poddać się szczepieniu przeciwko wściekliźnie.

• W przypadku ataku ze strony psa i nieponiesienia na jego skutek żadnych ran, gdzie jedynie doszło do kontaktu zdrowej skóry człowieka ze śliną zwierzęcia, nie trzeba podejmować żadnych działań zapobiegawczych.
• W przypadku oślinienia uszkodzonej skóry przez psa, lekkiego pogryzienia lub zadrapania, gdy nic nie wskazuje, że zwierzę może być chore, należy wstrzymać się z działaniami zapobiegawczymi a psa oddać na obserwację. W momencie kiedy lekarz weterynarii podczas obserwacji stwierdzi objawy wścieklizny, wtedy zacząć cykl szczepień zgodnie z kalendarzem szczepień poekspozycyjnych.
• W sytuacji, gdy mamy podejrzenia, że pies jest chory, należy nie czekać na wyniki obserwacji, tylko podać natychmiast szczepionkę. Jeżeli w wyniku obserwacji objawy zostaną niepotwierdzone, szczepienia należy przerwać.
• W sytuacji, kiedy mamy do czynienia z psem nieznanym lub bezdomnym, zaniedbanym, wtedy należy natychmiast zacząć przyjmować szczepionkę. W takiej sytuacji nie przeprowadza się obserwacji w związku z brakiem właściciela psa lub utrudnionym dostarczeniem go do weterynarza.
• W przypadku kiedy mamy do czynienia z oślinieniem błon śluzowych lub głębokim zadrapaniem lub pogryzieniem - poważne rany w wyniku pogryzienia - w każdym przypadku należy natychmiast zacząć działania zapobiegawcze. Polegają one na podaniu szczepionki oraz dodatkowo swoistej immunoglobuliny (lub surowicy). Jeżeli obserwacja nie potwierdzi objawów wścieklizny u psa, wtedy przerywa się szczepienie.