Gruźlica płuc

Zdrowy układ odpornościowy jest w stanie poradzić sobie z gruźlicą. Problem zaczyna się, gdy organizm ma obniżoną odporność, np. przez cukrzyce, leki, narkotyki - wtedy choroba zaczyna się rozwijać w chwili, gdy dojdzie do zakażenia. Podatność na zarażenie zwiększają także różne choroby płuc, w tym zakaźne.

Gruźlica jest obecnie problemem mieszkańców krajów przeludnionych i państw Trzeciego Świata. Do niedawna na Zachodzie była to choroba zanikająca, jednak nierozważne stosowanie leków antybakteryjnych doprowadziło do rozwoju szczepów opornych, które dają sobie radę z najsilniejszymi antybiotykami.

Rodzaje gruźlicy płuc

• Gruźlica pierwotna bez uchwytnych zmian narządowych - dotyka głównie dzieci. Występuje powiększenie przytchawiczych i przyoskrzelowych węzłów chłonnych oraz minimalne ogniska zapalne przeważnie w szczytach płuc. Choroba może objawiać się gorączką, przyspieszonym tętnem, ogólnym osłabienie organizmu. Istnieje ryzyko rozlania się gruźlicy na cały organizm.
• Gruźlica pierwotna węzłowo-płucna - występują zmiany w węzłach chłonnych tchawiczo - oskrzelowych z towarzyszącym ogniskiem w miąższu płucnym. Ten rodzaj gruźlicy występuje częściej u dzieci.
• Gruźlica prosówkowa ostra - często oprócz płuc obejmuje także wszystkie narządy, łącznie z mózgiem i oponami mózgowo - rdzeniowymi. Przebieg choroby jest ciężki, występuje bardzo wysoka gorączka, duszność, sinica oraz ogólne zatrucie produktami rozpadu prątków. Jeżeli odpowiednio wcześnie zostanie podjęta terapia możliwe jest pełne wyleczenie.
• Gruźlica płuc rozsiana podostra i przewlekła - rzadki rodzaj gruźlicy. Powstaje w wyniku przebicia serowatych węzłów chłonnych do naczyń.
• Gruźlica płuc guzkowa i włóknisto-guzkowa ograniczona - w szczytowym polu płuc pojawia się kilka guzków o charakterze zmian zapalnych. Nieleczona choroba grozi przejściem w inną postać gruźlicy. Około 1/5 chorych może zarażać innych.
• Gruźlica płuc naciekowa - najczęstszy rodzaj gruźlicy. W nieleczonych przypadkach choroba prowadzi do serowacenia i rozpadu miąższu płucnego. Obraz radiologiczny ukazuje nacieki w formie zacienień plamkowatych pojedynczych lub mnogich. Możliwe jest całkowite wyleczenie.
• Serowate zapalenie płuc - wywołane jest rozległym, odoskrzelowym rozsiewem prątków. Jest to bardzo ciężka i groźna choroba, w której konieczne jest szybkie rozpoczęcie odpowiedniego leczenia przeciwprątkowego.
• Gruźlica płuc włóknisto-jamista przewlekła - powstaje jako następstwo innych postaci gruźlicy, np. przewlekłej gruźlicy rozsianej lub serowatego zapalenia płuc. W płucach występują zmiany jamiste z sąsiadującymi obszarami włóknienia oraz z obszarami wtórnej rozedmy. Choroba ma złe rokowania, zmiany w płucach są zazwyczaj nieodwracalne.
• Marskość pogruźlicza płuc - polega na masywnym rozroście tkanki łącznej w części płuc połączonym z całkowitą lub częściową bezpowietrznością rozrośniętego odcinka.. Ta postać gruźlicy może doprowadzić do zniekształceń tchawicy i oskrzeli oraz do powstawania rozstrzeni oskrzeli w tym rejonie.

Objawy gruźlicy płuc

U wielu chorych na gruźlicę w początkowym stadium choroby nie można zaobserwować żadnych objawów. Niepokojącą oznaką jest jedynie dodatni odczyn tuberkulinowy. Później mogą wystąpić stany podgorączkowe, osłabienie, brak apetytu.

Dawniej gruźlicę nazywano suchotami ze względu na objawy takie jak:

• ogólne rozbicie,
  
• spadek masy ciała,
• niedorozwój fizyczny.
  

Chory odczuwa kaszel, który na początku jest suchy. Innymi oznakami mogą być reakcje alergiczne. Objawiają się one bolącymi czerwono - sinymi plamami na nogach. Przy gruźlicy występuje również zapalanie spojówek, a także ból w klatce piersiowej.

W zaawansowanym stadium gruźlica objawia się powiększeniem węzłów chłonnych oraz obfitymi plwocinami z domieszką krwi.

Gruźlicy nie wolno lekceważyć. Jeśli chory odpowiednio nie zareaguje, nieczynny obszar płucny będzie się powiększał, a prątki gruźlicy mogą przedostać się także do innych organów takich jak mózg, wątroba czy śledziona.

Profilaktyka gruźlicy płuc

Najlepszym i najbardziej znanym sposobem zapobiegania tej chorobie jest szczepienie przeciwko gruźlicy, tzw. BCG. W Polsce noworodek już w pierwszej dobie życia poddawany jest takiemu szczepieniu. Osoba dorosła, która nie chce zachorować, powinna dbać o higieniczne warunki mieszkalne. Warto również unikać nałogów, w szczególności - palenia tytoniu. Trzeba ograniczyć, najlepiej do zera, kontakty z chorymi na tę chorobę. Nie należy spożywać surowego mleka oraz mięsa, co do których jest podejrzenie, że pochodzą od prątkujących zwierząt.

Diagnostyka i leczenie gruźlicy płuc

Proces leczenia gruźlicy zazwyczaj trwa 6-9 miesięcy. Podstawowym badaniem w kierunku rozpoznania tej choroby jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego. Na takim zdjęciu, u osoby chorej, widoczne są nacieki w miąższu płucnym oraz powiększone węzły chłonne śródpiersia lub wnęk. W przypadku, gdy zdjęcia rentgenowskie nie jest wyraźne, pacjent kierowany jest na tomografię komputerową.

U chorych stosuje się również badanie mikrobiologiczne w kierunku wykrycia gruźlicy mające na celu ocenę stwierdzenie obecności bakterii. By wykonać takie badania potrzebne są plwociny otrzymane poprzez odkrztuszanie lub odpluwanie. Są one podstawowym materiałem, dzięki któremu możemy rozpoznać prątki kwasooporne gruźlicy. Osoby, które mogą być obciążone genetycznie gruźlicą poddawane są badaniom genetycznym w tym kierunku.

Na początku leczenie chorego - z racji prątkowania - odbywa się w ścisłej izolacji. Chory przebywa wówczas w osobnej sali zwanej izolatką. Pacjentowi podaje się leki przeciwgruźlicze i antybiotyki. W leczeniu gruźlicy ważne jest odpowiednie odżywianie, zalecana jest dieta wysokobiałkowa, owoce i warzywa, a także ziarna zbóż.

Leczenie gruźlicy to nie tylko farmakologia. Istnieją także alternatywne metody leczenia, np. terapia świetlna.

Autorzy: Tomasz Tybor, Angelika Szkuta

Zobacz również objawy tej choroby: Objawy gruźlicy płuc